এটা যাত্ৰাৰ কাহিনী- কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰ

১৯৯৪ চনৰ কথা ৷

জীৱনৰ প্ৰথম চাকৰি ‘ৰুকচনছ ইঞ্জিনিয়াৰছ প্ৰাইভেট লিমিটিড’ত ৷
চাকৰি জীৱনৰ প্ৰথম যাত্ৰা হাইদৰাবাদলৈ ৷
এসপ্তাহমানৰ ট্ৰেইনিং এটা লৈ গুৱাহাটীলৈ উভটিবলৈ লৈছো ৷
ফলকনামা এক্সপ্ৰেছেৰে হাওৰা আৰু তাৰ পৰা কামৰূপ এক্সপ্ৰেছেৰে গুৱাহাটীলৈ বুলি অফিছেই টিকট কৰি দিলে ৷ অফিছৰ সকলোকে বিদায় জনাই ৰেল ষ্টেচনলৈ বুলি আহিব ওলাইছো ৷ কুমাৰন চাহাবে মাত দিলে, ‘‘দত্ত, আপোনাৰ সৈতে এটা কম্প্ৰেছৰ পঠিয়াই দিম ৷ অসুবিধা হ’ব নেকি ?’’
বিশেষ নাভাবি ক’লো, ‘‘নহয় চাৰ ! কিয় হ’ব ?’’
যথা সময়ত গৈ ৰেলত উঠিলো গৈ ৷ অফিছৰ পৰা যোৱা এজনে মটীয়া কেইজনমানৰ সৈতে লাগি মেলি কম্প্ৰেচৰটো মোৰ বাৰ্থৰ তলত সুমুৱাই দিলে ৷ তেওঁলোকৰ কচৰতখিনি দেখি অনুমান কৰিলো কম্প্ৰেচৰটোৰ ওজন ভালেমান হ’ব ৷ তথাপিও নিশ্চিন্ত হৈ বহি আছো ৷ মই হৈছো অফিচাৰ মানুহ, মই নিজেই দাঙিবটো নালাগে, হাওৰাত মটীয়াৰ অভাৱ নাই ৷

বিয়লি চাৰিমান বজাত চেকেন্দ্ৰাবাদ ষ্টেচনৰ পৰা চলিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে ফলকনামা এক্সপ্ৰেছ ৷ সেই নিশা বিশেষ একো উল্লেখনীয় ঘটনা নঘটিল ৷ পাছদিনা কোন এজন সহযাত্ৰীয়ে মোক প্ৰশ্ন কৰিলে, ‘‘আপুনি ইমান গধুৰ বস্তুটোৰ বুকিং কিয় নকৰিলে ? হাওৰাত আপোনাক সুদাই নেৰিব কিন্তু !’’
তেখেতে কি কৈছে, কি বুকিং, হাওৰাত মোক কিয় নেৰিব মই একো বুজা নাই ৷
খা-খবৰ কৰি গম পালো এটা টিকেটত এক নিৰ্দিষ্ট পৰিমান বয়-বস্তুহে ৰেলত বিনা মূল্যে নিব পাৰি ৷ মই লৈ যোৱা কম্প্ৰেচৰৰ ওজন সেই বিনা মূল্যে নিব পৰা সীমাৰ বহু ওপৰত ৷ এতিয়া উপায় কি ?
‘‘খগৰপুৰ ৰাতি ১০মান বজাত পাব গৈ ৷ আপুনি তাতে নামি দিব আৰু লোকেল ট্ৰেইন এখনত উঠি হাওৰালৈ যাব গৈ ৷ তাৰ পাছত হাওৰাত বুকিং কৰি ল’ব ৷’’
‘‘আপুনি ইমান ঘমৰ-ঘন্ট কৰি থাকিব নালাগে ৷ হাওৰাত নামি মটীয়া এটা ধৰি ‘মাল’ প্লেটফৰ্মৰ বাহিৰ কৰি ল’ব ৷ তাৰ পাছত আকৌ প্লেটফৰ্মত সোমাই নতুনকৈ বুকিং কৰি দিব ৷ চিম্পল !’’
‘‘কেনেবাকৈ ধৰা পৰিলে  আপোনাৰ জৰিমনা ৬০০০ মান হ’ব কিন্তু ৷’’

মই কথা শুনিবলৈ, চিন্তা কৰিবলৈ বাদ দিলো ৷ এটা কথা বুজি পালো কুমাৰন চাহাবৰ কৃপাত জীৱনৰ প্ৰথম অকলশৰীয়া ৰেল যাত্ৰাতে মই এজন চোৰাংমাল সৰবৰাহকাৰীলৈ পৰিবৰ্তিত হ’লো ৷

ৰাতি বাৰমান বজাত ৰেল হাওৰা পালে গৈ ৷ যাত্ৰী নামি শেষ হ’ল ৷ কুমাৰন চাহাবৰ কম্প্ৰেছৰটোৰ সৈতে মই প্ৰায় অকলশৰেই ৰৈ গ’লো ৰেলখনত ৷ এনেতে আহি ওলালহি মিথুন চক্ৰবৰ্তী ! হয়, ডিস্ক’ ডেঞ্চাৰ মিথুনদাৰ কথায়ে কৈছো ৷ মোৰ সন্মুখত যিজন মটীয়া ঠিয় হৈ আছে তেওঁ দেখাত সাইলাস মিথুনদা ৷
‘‘কি দাদা, বিনা বুকিঙৰ মাল ?’’
‘‘কিবা এটা কৰিব পাৰিবা নেকি ?’’
‘‘দাদা, এই বাপীয়ে কৰিব নোৱাৰা কাম একো নাই ৷’’
‘‘কিমান লাগিব ?’’
‘‘আৰে দাদা, কামটো কি কওক আগতে ৷’’
‘‘মালটো প্লেটফৰ্মৰ বাহিৰ কৰি আকৌ বুকিং কাইন্টাৰলৈ লৈ যাব লাগিব ৷’’
‘‘কি মাল আছে দাদা ?’’
‘‘আৰে বাপী ভাই ! ইমান ভয় কৰিলে কেনেকৈ হ’ব ? দাম কোৱা ৷’’
বাপীয়ে দাম জনালো ৷ দৰ-দাম চলিল ৷ শেষত ৫০০ টকাত বন্দবস্ত হ’ল ৷
বাপীয়ে মোক ক’লে, ‘‘ফিফটি পাৰচেন্ট এডভাঞ্চ, বাকী কাম হ’নেকে বাদ ৷’’
তাৰ কথা শুনি মই পাক্কা গম পাই গ’লো সেই নিশা হাওৰা ষ্টেশনত ময়ে ছাগৈ ‘স্মাগলাৰ নাম্বাৰ ওৱান’ আছিলো ৷
বাপীয়ে কাঠৰ সৰু ট্ৰলী এখনত ‘মাল’ উঠাই প্ৰস্থানদ্বাৰৰ দিশে আগ বাঢ়িল, মই পাছে পাছে খোজ ল’লো ৷
মনটো ভাল লাগিল আৰু ২০ বা ৩০ খোজ দিলেই মই আৰু কম্প্ৰেচৰ হাওৰাৰ প্লেটফৰ্মৰ বাহিৰ হৈ যাম ৷ তাৰ পাছত আৰু কোনে পায় !
হঠাতে বাপী ৰৈ দিলে, ‘‘দাদা, এতিয়া ওলায় যোৱাটো ঠিক নহ’ব ৷ পুৰা চেকিং চলি আছে ৷ ৰাতি ৩ মান বজাত চেকিং নাথাকিব ৷ তেতিয়া মাল বাহিৰ কৰিম ৷’’
‘‘ আৰে বাপী কি কথা কৈছা ? মই এই দুঘন্টা সময় কি কৰিম ?’’
‘‘দাদা আপুনি বুজি পোৱা নাই ৷ এতিয়া মাল উলিয়াব চেষ্টা কৰিলে মালটো যাবই আপুনিও জেইল পাব গৈ ৷ দুঘন্টা সময়হে, আপুনি এইখিনিতে ৰওক ৷ মই তিনি বজাত আহি যাম ৷’’
এই বুলি কৈয়ে বাপী নোহোৱা হ’ল ৷
আৰম্ভ হ’ল মোৰ অপেক্ষা ৷

কম্প্ৰেচৰটোৰ সৈতে মই ৰৈ আছো হাওৰাৰ প্লেটফৰ্মত, বাপীৰ অপেক্ষাত ৷
লৰচৰ কৰিবও নোৱাৰা হ’লো ৷ চাহ একাপ খাবলৈকো যাব নোৱাৰা হ’লো ৷ এনেতে চাৰিজন ৰেল আৰক্ষীৰ লোক আহি ওলাল ৷ হাতত থকা লাঠিডালেৰ কম্প্ৰেচৰটোত টুকুৰিয়াই সুধিলে, ‘‘কি আছে ?’’
‘‘কম্প্ৰেচৰ ৷’’
‘‘কাগজ ক’ত ?’’
‘‘কাগজ মানে ?’’
‘‘বাবু মশাই ! বুকিং শ্লিপ ৷’’
‘‘বুকিং কৰা নাই ৷ মই এতিয়া আহিছোহে ৷  অফিছ খুলিলেই বুকিং কৰি ল’ম ৷’’
‘‘নহ’ব, নহ’ব ৷ আপুনি থানালৈ যাব লাগিব ৷’’
ট্ৰলী এখনত তেওঁলোক চাৰিজনেই কম্প্ৰেচৰটো তুলি ‘হাওৰা প্লেটফৰ্মৰ সেই নিশাৰ ‘স্মাগলাৰ নাম্বাৰ ওৱান’ মানে মোক লৈ গ’ল, ৰেল আৰক্ষীৰ থানা লৈ ৷
বেঞ্চ এখনত বহি কুমাৰন চাহাবক কুকুৰে কাইট নোখোৱাকৈ গালি পাৰি আছে ৷
আৰক্ষী বিষয়া যেন অনুমান হোৱা এজন আহি ওলাল ৷ বুকুত ওলমি থকা বেজটোৰ পৰা গম পালো তেখেতৰ নাম অলক সন্যাল ৷
‘‘ওঁ, কাগজ নাই ৷ আপোনাৰ জৰিমনা ৫০০০ টকা ৷ টকা জমা দিয়ক আৰু বস্তু লৈ যাওক ৷’’
‘‘৫০০০ টকা !!!! মোৰ হাতত ইমান টকা নাই ৷ কি হ’ব এতিয়া ?’’
‘‘৫০০০ দিবই লাগিব ৷ নহ’লে মাল জব্দ ৷’’
মই ভালেই পালো ৷
‘‘ঠিক আছে ৷ আপুনি মাল জব্দ কৰক আৰু মোক ছিজাৰ লিষ্টখন দিয়ক ৷ মই আৰামত হোটললৈ যাওঁ ৷’’
সন্যালে মোক বুজালে, ‘‘আৰে সেইটো কৰিলে আপোনাৰ মাল মোকলাবলৈ বৰ অসুবিধা হ’ব ৷’’
মই তেখেতক ওলোটাই বুজাই দিলো, ‘‘নাই নাই আপুনি ভুল বুজিছে ৷ এইটো মোৰ বস্তু নহয় ৷ অফিছ বস্তু এইটো ৷ তেওঁলোকে যি কৰে কৰি থাকিব ৷ মই অলপ আগতে ৰিজাইন দিলো ৷ লাগে যদি ৰেজিগনেছন লেটাৰৰ কৰি এটা আপোনাৰ হাততো দিব পাৰো ৷’’
‘হমমমমম’ জাতীয় প্ৰতিক্ৰিয়া এটা কৰি আৰক্ষী বিষয়া সন্যাল আতৰি গ’ল ৷
মই আকৌ আগৰ বেঞ্চখনত বহি কুমাৰন চাহাবক কুকুৰে কাইট নোখোৱাকৈ গালি পাৰি পাৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলো ৷
পুৱা চাৰিমান বজিছে ৷ অলক সন্যাল আকৌ আহিল ৷
‘‘কিমান দিব পাৰিব ?’’
‘‘কি ?’’, মই অলপ খঙেৰেই সুধিলো ৷
‘‘দত্ত চাহাব, আপুনি ১০০০ টকা দিয়ক আৰু মাল লৈ যাব পাৰিব ৷’’
‘‘নাই নাই, কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটো লৈ মই কি কৰিম ? মোক নালাগে, মই যাওঁ এতিয়া ৷’’
সন্যালে মোক অলপ আতৰলৈ লৈ গ’ল ৷
‘‘সেইযে বস্তুটো আছে, সেইটো আচলতে হয় কি ?’’
তেওঁৰ কথা বতৰাৰ পৰা বুজিলো পাৰিলে তেওঁ আৰু মই কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটো ক’ৰবাত কোনোবা গ্ৰাহক পালে বিক্ৰী কৰি দিবলৈ চেষ্টা কৰিম ৷
মোৰ পৰা বৰ বিশেষ সহাৰি নাপায় আকৌ প্ৰস্তাব দিলে, ‘‘দত্ত চাহাব, আপোনাৰ ৰেল সন্ধিয়া আছে ৷ এই দহ এঘাৰ ধন্টা কাগজ নোহোৱা মাল লৈ যদি আপুনি হাওৰাত থাকে আপোনাৰ বৰ বিপদ হ’ব ৷ আপুনি মোক ৫০০ টকা দিয়ক ৷ তাৰ বিনিময়ত মই আপোনাক লোকেল ট্ৰেইন এখনত বৰ্ধমানলৈ পঠিয়াই দিম ৷ তাৰ পৰা আপুনি কাঞ্চনজংঘাত উঠি গুৱাহাটী যাব গৈ ৷’’
মই এই প্ৰস্তাবটো বেয়া নেদেখিলো ৷ তথাপিও এটা সমস্যা আছিল ৷ মোৰ হাতত কাঞ্চনজংঘাৰ টিকট নাই ৷ কথাটো জনোৱাত সন্যালে  হাঁহি এটা মাৰি ক’লে, ‘‘আৰে আপোনাৰ হাতত কামৰূপৰ টিকট আছে নহয় ৷ কিয় চিন্তা কৰিছে ?’’
মই অলক সন্যালৰ হাতত তুলি দিলো ৫০০ টকা, তেওঁ মোক দিলে এখন ৩০ টকাৰ ৰচিদ ৷ তাৰ পাছত মটীয়া এটা মতাই আনি মোক মালৰ সৈতে তুলি দিলে বৰ্ধমানলৈ যাবলৈ সাজু হৈ থকা লোকেল ট্ৰেইন এখনত ৷
অলক সন্যালৰ সৈতে কৰমৰ্দন কৰি মই বৰ্ধমানলৈ বুলি যাবলৈ সাজু হ’লো ৷ এবাৰ হাওৰাৰ প্লেটফৰ্মখনলৈ চকু ফুৰালো ৷ নাই বাপীক দেখা নাপালো ৷

বৰ্ধমানত নামি চকু কপালত উঠিল ৷
‘হে ভগৱান, লোকে লোকাৰণ্য ৷ অকলশৰীয়া মানুহ এটা ৰেলেত উঠিবলৈকে অসম্ভব ৷ কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰলৈ কেনেকৈ উঠিম ?’
বৰ্ধমানত আকৌ ধৰিলো মটীয়া ৷ ছাছাজীৰ স্পষ্ট কথা, ‘‘ইমান গধুৰ মাল লৈ সংৰক্ষিত ডবাত উঠা অসম্ভব ৷ তাতে আপোনাৰ হাতত টিকটটো নাই ৷’’
মই কামৰূপৰ টিকট আছে বুলি বুজাবলৈ যত্ন কৰিছিলো যদিও কাম নহ’ল ৷
কাঞ্চনজংঘা আহি পালো ৷ ছাছাজীয়ে মোক আৰু কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰক কাঞ্চনজংঘাৰ অসংৰক্ষিত ডবাটোত গতা মাৰি সুমুৱাই দিলে ৷ ডবাৰ ভিতৰত মানুহ দেখি মুৰ ঘুৰাই যাবৰ উপক্ৰম হ’ল ৷ লৰ-চৰ কৰিবলৈকো সুবিধা নাই ৷ কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটো কোনোমতে টানি আজুৰি প্ৰস্ৰাৱগাৰৰ ওচৰলৈ লৈ গ’লো ৷ অলপ পৰ ঠিয় হৈ ৰৈ চিন্তা কৰিলো কি কৰিব পৰা যায় ? উপায় নাপায় কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটোৰ ওপৰতে বহি লৈ কুমাৰনক আকৌ গালি পাৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলো ৷ মোৰ ওচৰতে আন এটা বস্তাৰ ওপৰত বহি বৃদ্ধা দুগৰাকীয়ে বেছ আমেজেৰে বিড়ি হুপি গৈ আছে ৷ ভালেমান পৰ যোৱাৰ পাছত সুধিলো, ‘‘ছাছী এক বিড়ি হ’ গা ক্যা ?’’
ভাত নাই, পানী নাই কাঞ্চনজংঘাৰ অসংৰক্ষিত ডবাৰ প্ৰস্ৰাৱগাৰৰ ওচৰত ছাছীৰ ভাগৰ বিড়ি হুপি হুপি গৈ আছো ৷ পাছে দিনটো আগবঢ়াৰ লগে লগে মাজে মাজে তিয়হ, ঝাল মূড়ী, সিজোৱা কনী আৰু ‘ভেজাল ঠান্ডা’ পাবলৈ আৰম্ভ কৰিলো ৷ নিশা ৮ মান বজাত ৰেল পালেগৈ ফাৰাক্কা ৷ মোক আচৰিত প্ৰায় কৰি ডবাটোত কেইবাখনো আসন খালি হ’ল ৷ কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটো কোনোমতে ঠেলা-ঠেলি কৰি খালি আসন এখনৰ তলত সুমুৱাই মই নিদ্ৰা দেৱীৰ কোলাত ঢলি পৰিলো ৷

কোনোবা এজনে মোৰ বাউসীত ধৰি মাত দিওঁতেহে সাৰ পালো ৷ বাহিৰলৈ চাই মন কৰিলো কোকৰাঝাৰ ! মন ভাল লাগি গ’ল, অসম পালো তাৰ মানে ৷ এতিয়া আৰু চিন্তা নাই ৷
‘‘এইটো কি ? কাগজ দেখুৱাক ৷’’
বাউসীত ধৰি মাত দিওঁতাজন ৰেল আৰক্ষীৰ লোক ৷
মুখেৰে একো নামাতি, টকা ৫০টা তেওঁৰ হাতত ধৰাই দি  আকৌ টোপনি গ’লো ৷
সেইযে কোকৰাঝাৰত ৫০ টকা দিছিলো, সেই কাম নিউ বঙাইগাওঁ, বৰপেটাৰোড, নলবাৰীকে ধৰি বাটত যিমান কেইটা ষ্টেচন আছে প্ৰত্যেকতে কৰি আহিলো ৷ শেষলৈ এনে অৱস্থা হ’ল যে ৰেল কোনো ষ্টেচনত ৰখাৰ লগে লগে মই ৫০ টকা এটা সাজু কৰি ৰখা হ’লো ৷

অৱশেষত প্ৰায় চল্লিছ ঘন্টাৰ যমৰ যাতনাৰ অন্তত গুৱাহাটী সোমালো গৈ ৷
মটীয়া দুজনমানৰ সৈতে  কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰটোৰ দৰ-দাম কৰিবলৈ আৰম্ভ ধৰিলো ৷  আকৌ আহি ওলাল ৰেল আৰক্ষী ৷
‘‘কাগজ দেখুৱাক ৷’’
শব্দ দুটা শুনাৰ লগে লগেই মস্তিস্কত কিবা এটা হৈ গ’ল ৷
‘‘কি কাগজ কাগজ কৰি আছে ?? হাওৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি নিউ বঙাইগাওঁ, নলবাৰীলৈকে কাগজেই ল’লে ৷ এতিয়া আকৌ কিহৰ কাগজ লাগে হে আপোনাক ৷ লৈ যাওঁক কুমাৰনৰ কম্প্ৰেচৰ ৷ নমস্কাৰ, মই আহিলো ৷ এইটো  বস্তুটো মোৰ নহয় ৷’’ এই বুলি কৈ মই ৰেলষ্টেচনৰ বাহিৰলৈ ওলাই আহিলো ৷
পাছে পাছে কেইবাজনো খেদা মাৰি অহা দি আহিল, ‘‘হেই হেই কি কৰে, কি কৰে হে ? আপোনাৰ বস্তু আপুনি লৈ যাওঁক ৷’’

মই ৰিক্সা এখনলৈ পালো গৈ ৰবীন্দ্ৰ ভৱনৰ বাছ ষ্টপেজ আৰু তাৰ পৰা ঘৰ ৷

টোকা -
সেই যে ঘৰলৈ গ’লো তাৰ পাছত আৰু কোনো দিনে ‘‘ৰুকচনছ ইঞ্জিনিয়াৰছ প্ৰাইভেট লিমিটিড’ৰ চাকৰি কৰিবলৈ নগ’লো ৷ কেইবাদিনৰ পাছত এদিন হাইদৰাবাদৰ পৰা কুমাৰন চাহাবে ফোন কৰিছিল ৷ মই কিয় চাকৰিলৈ যোৱা নাই আৰু তেখেতৰ কম্প্ৰেচৰটোৰ কি হ’ল জানিবলৈ ৷ মন গৈছিল ক’বলৈ ‘কম্প্ৰেচৰটো হাওৰাত অলক সন্যালৰ ওচৰত বিক্ৰী কৰি আহিলো’ ৷ তাৰ সলনি সঁচা কথাটোকে কৈ দিলো ৷ তেওঁলোকে সেইটো পালে নে নাই নাজানো ৷
পাছত ১৯৯৫ চন মানত এবাৰ নুমলীগড় শোধনাগাৰত কুমাৰন চাহাবক এবাৰ লগ পাইছিলো যদিও সোধা নহ’ল কম্প্ৰেচৰটোৰ কি হ’ল ৷